Ubi discrimen inter linguam et dialectum ponimus? Estne Alemannica Helvetica nostra lingua materna atque Germanica litteraria prima lingua externa? An simpliciter dialectum linguae Germanicae normatae loquimur?
Ut hanc quaestionem quam maxime obiective responderemus, tria diversa criteria consideravimus, quibus aestimatur utrum aliquid dialectus sit an iam propria lingua.
Praeter haec tamen criteria saepe aliae rationes profundae efficiunt, ut aliquid ab auctoritate publica vel lingua vel dialectus appelletur. Hunc aspectum in hoc textu accuratius explicabo atque meas cogitationes adiungam, cur dialectus et lingua saepe ad proposita politica adhibeantur. Exempla imprimis e regionibus Balcanicis et e Sina sumam.
In Balcanis, praesertim in civitatibus post Iugoslavia constitutis, Croatia et Serbia, hodie Croatica et Serbica loquuntur, quae in singulis civitatibus unicae linguae publicae habentur, quamquam hae linguae tempore Iugoslaviae sub nomine Serbocroaticae coniunctae erant.
Apud Sinas autem variae linguae—quarum nonnumquam mutua intellegibilitas deest—sub uno nomine Sinicae comprehenduntur. Sic in Balcanis officia plures linguae agnoscuntur, quamquam earum locutores se invicem intellegere possunt (Croata et Serbus sine difficultatibus colloqui possunt), dum in Sina nonnumquam quis e septentrione ortus cum homine meridiano conversari non potest, quamvis utraque pars “eandem linguam” officialiter loqui dicatur, cum intellegibilitas mutua desit.
Ut intellegamus quomodo hi casus speciales oriantur, paulum in historiam redire oportet atque consilia gubernationum recentium diligentius spectare. In civitate multarum gentium Iugoslavia lingua Serbocroatica de facto publica erat. Post dissolutionem autem Iugoslaviae linguae Serbica et Croatica separatim standardizatae sunt, quo modo singulae nationes suas identitates roborare et ab aliis se distinguere conatae sunt.
Idem Sinae facere student: ut sensum unitatis in regione multis linguis praedita gignant, unam quasi communem linguam proponunt.
Itaque civitates propriis linguis unitis uti conantur, ut se ab aliis distinguant atque civium suorum spiritum nationalem augeant.
Si igitur in Helvetia postularemus dialectum in linguam publicam nuncupari aut Germanicam litterariam pro prima lingua externa haberi, id quoque adhiberetur ad sensum separationis augendum et, verbi gratia, ad impellendum ne de pactis bilateralibus cum Unione Europaea assentiamur.
Ex his omnibus colligi potest voluntatem politicam, qua civitates se ab externis distinguere cupiunt, magnam vim habere etiam in definiendo utrum sermo lingua an dialectus vocetur. Lingua communis, quam solus status nationalis loquatur, aptissima est ad sensum identitatis nationalis augendum.
